Een klein artikel, zaterdag 19 februari, in de Nederlandse pers. De gemeente Boxtel heeft een vergunning afgegeven voor proefboringen naar schaliegas. Een tweede boring is gepland in Helvoirt.

De werkzaamheden zijn toevertrouwd aan het Britse bedrijf Cuadrilla die een omstreden proefboring onderhanden heeft in het Engelse Lancashire. Geen woord in de Nederlandse pers over de controverse rond het boren naar schaliegas en de moratoria die elders worden verlangd. In Engeland eist de Tyndall Centre for Climate Change aan de Universiteit van Manchester, en Huw Davies IRRANCA, Partij van de Arbeid, een moratorium tot "we meer weten over de milieu-impact. "

Vooral willen zij bechikken over de resultaten van de United States Environmental Protection Agency, een langverwachte studie die tegen eind 2012 beschikbaar komt. Een voorlopige versie van dit rapport is echter reeds gepubliceerd en kan op internet worden geraadpleegd (zie de pdf). Er valt onder andere in te lezen dat de geologische situatie per gebied erg kan verschillen, en daarmee de vereiste chemische middelen als ook de andere risico’s die aan de diepe, horizontale boringen verbonden zijn.

Moratorium gevraagd voor New York, Quebec en Engeland

Uit de BBC-documentaire ’Is schaliegaswinning veilig ?’ blijkt dat er onder diverse wetenschappers vragen leven over de chemische stoffen die essentieel zijn voor de noodzakelijke versplintering van het leisteen. Risico’s voor besmetting van het water en grond zijn niet uitgesloten. Om deze reden eiste de staat New York in december 2010 ook een moratorium, want de politici durven het risico van besmetting van het drinkwater van een stad als New York niet te nemen.

Ook in Quebec wordt om een moratorium gevraagd. Uit een enquête, uitgevoerd in januari 2011 onder de leden van een ingenieursnetwerk blijkt dat 59% tegen de exploitatie van schaliegas is. De ingenieurs zijn van mening dat de bedrijven nog niet de benodigde expertise hebben. Bovendien mist het juridische kader voor de exploratie en ontwikkeling van deze sector. Verder zijn de ingenieurs bezorgd over milieuproblemen en de risico’s van milieurampen. In veel putten is namelijk het lekken van verontreinigd water geconstateerd.

Schaliegas : een goed georkestreerd beleid in Frankrijk

De Franse oud-minister van ecologie Borloo heeft in 2010 zonder enige vorm van communicatie aan bedrijven het recht verleend om proefboringen naar schaliegas te doen. Even later, en dat is geen toeval, heeft de Raad van Ministers op 19 januari 2011 een herziening van de mijnbouwwet goedgekeurd die neerkomt op een "modernisering en vereenvoudiging van de bepalingen. "

Een en ander leidde tot heftige reacties bij milieubeschermers. De nieuwe minister van ecologie Nathalie Kosciusko-Morizet, die dit lastige dossier van Borloo heeft geërfd, ontkwam er niet aan op 14 februari 2011 een moratorium in te stellen totdat er meer inzicht bestaat in de risico’s van de exploratie. De studies zijn toevertrouwd aan CGIET en de CGEDD. Hun rapport zal worden gepresenteerd 15 april, en de conclusies worden eind juni verwacht.

Men kan vragen stellen bij de objectiviteit van deze studies die door de staat worden uitgevoerd, als men zich realiseert dat dezelfde staat de proefboringen samen met de oliemaatschappijen in alle stilte heeft geregisseerd. Der CGIET, opgericht in 2009, komt voort uit de mijnbouwindustrie en is nog steeds verantwoordelijk voor de uitvoering van de wettelijke bepalingen die van toepassing zijn op de ingenieurs van het Corps des Mines.

Beslissingen geremd, de bazen geïrriteerd

Het is spel is dus nog niet gespeeld, hooguit vertraagd. De CEO van Total, de heer Christophe de Margerie, heeft in verschillende interviews gemeld zich enorm aan de controverse te ergeren. "Het is goed om te praten over problemen die kunnen ontstaan - als ze er zijn - maar vandaag zijn die er niet. "

Zijn collega in Engeland, CEO van Cuadrilla, Marc Miller, reageerde hetzelfde in de Engelse pers. Zijn boodschap : de tegenstanders weten niet waarover ze praten en begrijpen er niets van.

We kunnen het ook niet begrijpen, als ze ons geen informatie geven. Miller verzekert ons dat wij in Europa niet dezelfde problemen als de Verenigde Staten krijgen, omdat zijn bedrijf over betere technieken beschikt. Maar zelfs dan… Niemand kan ontkennen dat de technologie om schaliegas te winnen met zijn chemicaliën ‘vies’ te noemen is een groot verbruik van water vereist. Zelfs zonder grote ongelukken, zal het leiden tot een ecologische ramp op de lange termijn. Met andere woorden : voor de volgende generatie.

De irritatie van deze twee CEO’s is derhalve niet gerechtvaardigd. Een uitgebreid debat over dit belangrijke onderwerp, alvorens besluiten worden genomen, is een democratische plicht.

Hoe is de beslissing in Nederland genomen ?

In Nederland gaat het bedrijf Cuadrilla proefboringen uitvoeren in Brabant, te beginnen in Boxtel. In september 2010 stelde Tweede Kamerlid Van Tongeren Partij (Groen Links) vragen aan de minister van Economische Zaken over de exploitatie van schaliegas.

Uit het antwoord leren we dat de staat met Energie Beheer Nederland voor 40% met aandelen deelneemt in de bedrijven die gaan boren. De minister zei verder dat voor het : "kraken een heel klein percentage chemicaliën wordt toegevoegd aan het water en zand. De samenstelling van de chemicaliën is vaak bedrijfsgeheim, omdat deze mede het succes en de effectiviteit van het « kraken » bepaalt. De concurrentie op deze markt is groot. De toezichthouder SodM krijgt wel inzicht in zowel de kwantitatieve als kwalitatieve samenstelling van de chemische additieven die gebruikt worden.”

Overleg voordat de vergunningen werden verleend

Er zijn belangrijke verschillen tussen Frankrijk en Nederland. De gemeente Boxtel is geïnformeerd, meent dat het financieel gezien een interessant project betreft en geeft zijn volledige medewerking aan Brabant Ressouses ; de naam waaronder de staat met Cuadrilla samenwerkt. De gemeente heeft ook alle procedures toegepast, zoals het informeren van de bevolking.

Op de website van de gemeente kunnen we lezen over de hinder voor bewoners. Deze zal ongeveer zes maanden duren tijdens de bouwactiviteiten van de boortorens, het affakkelen van gas tijdens productie testen, de ontmanteling en verwijdering van het platform. Het boorplatform ligt op een afstand van 250 meter van bewoning en werkt 24 uur per dag.

De gemeente gaat maatregelen nemen om de tientallen vrachtwagens per dag niet door dit dorp met 30.000 inwoners te laten rijden. De gemeente heeft het hierbij telkens over tijdelijke overlast, maar zal er permanent gaan boren als dit rendabel blijkt.

Brabant Resources stelt zich aansprakelijk voor schadeclaims en dat argument is van essentieel belang. In recente beleidsadviezen over energie, is de Nederlandse regering aanbevolen om de inwoners financieel gewin aan schaliegasproject te geven om draagvlak te verkrijgen.

Nederland : Opmerkelijke stilte over chemische vervuiling

De gemeente Boxtel meldt openlijk dat de bodem kan worden verontreinigd. Ze gaat maatregelen nemen tegen verontreiniging van bodem- en grondwater. Diverse testen zullen worden uitgevoerd voor en na de bouw. Het boorwater wordt gereinigd en hergebruikt. Overtollig water en boorspoeling verontreinigd door het boren zal worden afgevoerd naar een stortplaats of een afvalwaterzuivering.

Vergeleken met Frankrijk, waar het verzet tegen de schaliegasprojecten zeer heftig is, is er in Nederland weinig over de schaliegasboringen te doen. Zo is er nauwelijks informatie te vinden over de chemicaliën die worden gebruikt in het boorproces. Overal wordt er in navolging van de minister verwezen naar het feit dat er slechts een heel klein percentage van 0,5% chemicaliën aan het water wordt toegevoegd.

Nergens staat dat het boren naar schaliegas 9 tot 29 miljoen liter water vereist voor de hele cyclus per boorplatform. Nergens wordt ook gesproken over de onzekerheid betreffende hoeveelheid van het geïnjecteerde water dat kan worden gerecycleerd of het gevaar van onder andere stoffen als radium voor het drinkwater.

Oppervlak als dat van departement Lot vereist 4,5 miljoen liter chemicaliën !

Bedrijven kunnen via een boorplaftorm slechts een klein gedeelte van het leisteen breken. Dat is een ander nadeel van deze controversiële techniek en zal ook te merken zijn in Brabant. In dit sterk verstedelijkte gebied, qua oppervlakte vergelijkbaar met de Lot, zegt de CEO van Cuadrilla Mark Miller in de pers 100 boorputten nodig te hebben. "We gaan proberen om natuurgebieden te vermijden."

Er hoeft weinig twijfel te bestaan over de winstgevendheid van de operatie in Brabant, gezien de investeringen en de prijs van olie. Maar de operatie vereist dus echter wel honderd boorplatforms, minimaal 900 miljoen liter water en 4,5 miljoen liter chemicaliën !

We weten intussen dat diverse chemische stoffen zich langzaam ophopen in het water, de atmosfeer en grond. Zwangere vrouwen en kinderen lijden als eerste onder de gevolgen. En dan hebben we het niet eens over de dieren, zoals de bijen - die met hun meer kwetsbare gesteldheid nu al onder de toenemende vervuiling te lijden hebben. De massale bijensterfte is een alarmsignaal.

Ongelukken zijn onmogelijk uit te sluiten

In een dichtbevolkt land als Nederland, met een belangrijke petrochemische industrie, zijn de eisen voor de veiligheid en overlast zeer strikt. Toch zijn rampen niet te voorkomen.

In januari woedde er een enorme brand op het terrein van het bedrijf Chemie-pack in de Moerdijk. Het bedrijf beschikte over een wettelijk vereiste lijst met chemische stoffen die op het terrein opgeslagen waren, maar de brandweer kreeg hem niet ontcijferd. Over de stoffen die in het milieu terecht gekomen zijn, weten we nog altijd niet meer dan dat ze niet schadelijk zijn voor de volksgezondheid.

Censuur voor documentaire Gasland

In Helvoïrt verliep het overleg met de bewoners minder soepel. Deze keer was er wel degelijk oppositie en dus waren er ook meteen problemen. Een epidemioloog, Willem Jan Atsma, had vooraf gevraagd om een fragment van de film Gasland te mogen tonen. Op het laatste moment, werd de projectie door Brabant Ressources verboden omdat het in die documentaire om een Harrie Potter-achtig verhaal zou gaan.

Atsma heeft niettemin de bewoners op de hoogte gebracht over de risico’s van de chemische stoffen die in de grond worden geïnjecteerd als ook over de giftige stoffen die door dit proces vanuit de aarde zullen vrijkomen. Het gevolg is dat Nederland nu in Helvoirt zijn eerste actiecomité kent.

Worden we geregeerd door een oligarchie ?

Ondanks de verschillen tussen landen, is de bevolking nergens goed en eerlijk geïnformeerd. Het besluitvormingsproces rond deze belangrijke kwestie geeft argumenten voor de stelling van de Le Monde journalist, Hervé Kempf. Hij stelt in zijn boek, vrij vertaald : ’Oligarchie, nu is genoeg geweest. Lang leve de democratie " dat belangrijke beleidskeuzes niet meer echt bewust worden gemaakt, maar worden gedomineerd door de grote bedrijven van deze wereld.

Ook het proces rond schaliegas geeft sterk te denken over de vraag hoe wij heden ten dagen worden geregeerd. Bedrijven als Total en Cuadrilla hebben kennelijk grote haast om hun controversiële schaliegasprojecten doorgedrukt te krijgen.

De financiële wereld rekent op de toepassing in Europa, er is grote concurrentie en er zijn resultaten nodig op de korte termijn. Diverse regeringen hopen van de investeringen en winsten mee te kunnen profiteren.

Oliemaatschappijen verdragen geen discussie

Na de diverse verzoeken om moratoriums, zoals in Engeland en Frankrijk, gedragen de bazen van de betrokken oliemaatschappijen zich als verwende kinderen ; ongeduldig, geïrriteerd. Ze verdragen geen discussies of werkelijk overleg met bewoners, want dat houdt het proces alleen maar op. Daarbij weigeren ze de milieurisico’s op de korte en lange termijn te erkennen, die voortkomen uit de steeds diepere, gecompliceerdere en gevaarlijkere boringen.

Zorgen zijn gerechtvaardigd

Dat de bevolking zich zorgen maakt is gerechtvaardigd. Het volstaat de lijst met recente rampen te bekijken, en niet alleen in Nederland, veroorzaakt door petrochemische bedrijven.

De bazen van deze multinationale bedrijven willen ons doen geloven dat er geen alternatieven voorhanden zijn. Dit is onjuist ; ze willen er niet van horen, omdat ze er niet aan verdienen. De groene energie-industrie zou veelbelovend kunnen zijn, mits de Europese regeringen ondubbelzinnig voor deze keuze gaan. Dit is vandaag de dag in veel Europese landen niet het geval. Subsidies voor zonne-energie nemen af, er zijn zelfs moratoriums.

We kunnen slechts hopen dat het debat rond het schaliegas de aanzet geeft tot een daadwerkelijke hervorming.